Kwaliteitsbeoordeling monumenten, een must voor iedere handhaver en vergunningverlener
Deze woorden van een deelnemer aan de cursus ‘Beoordelen van bouwkwaliteit voor overheidsmedewerkers ’ slaan de spijker op zijn kop. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat de kennis over erfgoed en restauratie bij de gemeenten vaak te kort schiet. Met deze nieuwe cursus bieden de ErfgoedAcademie en het Nationaal Restauratie Centrum gemeenteambtenaren een eerste kennismaking met erfgoed en restauratie. Docenten Yvonne Ploum (ErfgoedAcademie) en John van den Heuvel (NRC) vertellen hun ervaringen met de cursus en de deelnemers.
Waarom ontwikkelden de Erfgoed Academie en het NRC een cursus over het onderwerp Beoordelen van bouwkwaliteit voor ambtenaren van gemeenten?
Yvonne: We constateerden beide dat er een gebrek aan erfgoedkennis is bij overheidsmedewerkers die belast zijn met vergunningverlening, toezicht en handhaving. Daardoor kunnen zij moeilijk controleren of er voldaan wordt aan de vergunning en uitvoeringsvoorwaarden bij onderhouds- en of restauratiewerkzaamheden aan monumenten. Met risico op onherstelbare schade aan het monument.
John: Om ons erfgoed in stand te houden heb je niet alleen bouwkundige kennis nodig, maar ook kennis van het erfgoed en van restauratie. Je hebt inzicht nodig in schadebeelden aan monumenten en in processen in de restauratie. Dat is toch iets anders dan in de reguliere bouw. Het gaat om het herkennen van zichtbare schades, maar ook van details van een schade ónder de oppervlakte. Dat leer je door heel veel te gaan kijken op de restauratiebouwplaats en door je te verdiepen in het restauratievak.
Wat is het leerdoel van de cursus?
Yvonne: De doelgroep van de cursus zijn de gemeenteambtenaren, belast met erfgoedzorg. Bottom line betekent dat, het erfgoed in goede conditie houden. Vergunningverlening, toezicht en handhaving vormen de basis daarvoor. Een goede bouwkundige kennis is hiervoor van groot belang, maar ontbreekt vaak. De cursus ‘Beoordeling van bouwkwaliteit’ biedt handvatten om deze basistaken beter in de vingers te krijgen. In de cursus komen de omgevingswet en de wet kwaliteitsborging bouw aan de orde. Ook maken de deelnemers kennis met alle mogelijkheden die je hebt om toezicht te houden en bij problemen te handhaven. De cursus is een eerste aanzet tot het versterken van de kwaliteit in deze schakel in de monumentenketen.
“Deze cursus is een mooi begin en verdere opmaat voor een beter toezicht en controle uitvoeringstechniek in en bij monumenten.”
John: Een van de leerdoelen is dat de deelnemers snappen waar ze naar kijken bij een monument en dat ze zien waar het misgaat. Met een mts- of hts-diploma heb je je bouwkundige kennis prima op orde, maar dan weet je nog niks van monumenten. Bovenop die bouwkundige kennis stapel je de erfgoed- en restauratiekennis. Dan herken je bouwstijlen en kun je ze globaal dateren, je herkent bouwmaterialen en weet in welke periodes die gebruikt werden. Je leert over historische bouwtechnieken. Het allerbelangrijkste wat je moet weten: wat is van waarde aan een monument? Dit wordt vastgelegd in een waardenstelling. Vandaaruit kun je gaan nadenken, plannen maken en tot slot de werkzaamheden op een kwalitatief goed niveau uitvoeren. Om dit in goede banen te leiden zijn de ERM-uitvoeringsrichtlijnen en de restauratieladder ontwikkeld, die worden ook behandeld als belangrijke bron. Het gaat om waarde weten en waarde zien.
Hoe is de vorm van de cursus (2 webinars van twee uur en een middagworkshop) bevallen? Is deze omvang voldoende om het leerdoel te halen?
Yvonne: De vorm is in grote lijnen heel goed bevallen, uiteraard afhankelijk ook van persoonlijke voorkeuren, de een houdt nu eenmaal meer van fysieke bijeenkomsten, de ander vindt online ook heel fijn. Sommige onderdelen van een cursus kunnen heel goed online gegeven worden, bijvoorbeeld het kennisgedeelte in combinatie met diverse verwerkingsopdrachten. We nemen de webinars op, zodat de deelnemers de opnames later terug kunnen kijken. Dat blijkt heel nuttig en prettig. De omvang voor deze basiscursus, is goed. Het gaat er om dat je een basis legt waardoor de deelnemers beter weten wat er gevraagd wordt van hen en met name hoe ze schadebeelden moeten herkennen. Voor verdere verdieping is meer nodig.
“Leuke cursus met veel informatie over de bouwkwaliteit en regelgeving met goede praktijkvoorbeelden.”
John: De faciliteiten van de ErfgoedAcademie om online les te geven zijn fantastisch. Je kunt heel veel stof snel behandelen. Je krijgt tijdens een webinar echter niet zo makkelijk een beeld van de kennis bij de deelnemers. Bij de workshopmiddag in Amersfoort bij het NRC in de cursuszaal kun je echt contact maken met de deelnemers en kun je met de deelnemers in gesprek gaan. In een groep zitten altijd mensen van verschillende kennisniveaus, dat is niet erg. Door een goede interactie in de groep op gang te brengen, leren de deelnemers ook van elkaar. Ze kunnen voorbeelden uit hun eigen praktijk bespreken met de groep, vragen stellen, sparren. Het vergelijken van voorbeelden waar het goed gaat en waar het fout leidt tot leerzame discussies.
“Leuke en leerzame cursus en vooral leuk omdat je het met soortgenoten over de praktijk kan hebben.”
John: Het restauratievak draait hoofdzakelijk om het nadenken over dilemma’s en het maken van keuzes: wat zie ik, wat ga ik daarmee doen en waarom? Waar baseer ik mijn keuzes op? Je traint de deelnemers op goed doordenken en op een bescheiden beroepshouding: weten wat je niet weet en dan op onderzoek uitgaan hoe dingen zitten. Ik hoop dat de cursisten zich bewust zijn geworden van het belang van erfgoed- en restauratiekennis en dat de deelnemers zich verder gaan verdiepen in erfgoed en restauratie.
Welke zaken gingen goed bij de pilot en welke aspecten worden volgende keer anders aangepakt?
Yvonne: We willen meer interactie in de webinars, dat is altijd lastig omdat inhoudsdeskundigen ook heel graag veel willen vertellen. Maar er is ook tijd nodig om de leerstof te verwerken door middel van reflectie en oefenen. De deelnemers waren erg te spreken over de syllabus die werd aangeboden als naslagwerk. Er is behoefte aan verdieping, maar dat past niet binnen de omvang van deze cursus. Dat gaan we oplossen door de deelnemers te informeren over de andere cursussen die NRC en ErfgoedAcademie aanbieden. Wat erg leuk was voor beide instituten is dat er allemaal onbekende deelnemers waren. Kennelijk komt de geïnteresseerde groep ambtenaren die in de uitvoerende praktijk werkzaam is, niet vaak naar cursussen. Er lijkt dus een nieuwe doelgroep aangeboord te zijn.
“Goede balans tussen online en fysiek en tussen theorie en praktijk.”
John: De bespreking van casussen is voor alle deelnemers leerzaam. De cursus is een allereerste introductie op erfgoed en restauratie. Ik denk dat de deelnemers zich bewust zijn geworden van wat erfgoed is, dat hun ogen zijn geopend van waar ze mee te maken hebben bij een monument.
Interesse?
De cursus Beoordelen van bouwkwaliteit gaat weer van start op 20 maart 2024 en bestaat uit twee webinars en 1 praktijkmiddag. Geïnteresseerden kunnen zich inschrijven via de ErfgoedAcademie: Beoordeling van bouwkwaliteit - 20 maart 2024 | ErfgoedAcademie.
Kijk voor het gehele cursusaanbod van beide cursusinstituten hier:
- ErfgoedAcademie
- Nationaal Restauratie Centrum
PS De citaten zijn reacties van de deelnemers uit de evaluatie van de cursus Beoordelen van bouwkwaliteit.
“Deze cursus heeft me verdieping gegeven in het bepalen van de monumentale waarde en wijzigingen van een monument en hoe deze wijzigingen gerealiseerd kunnen worden met behoud van de monumentale status middels eenvoudige uitvoeringsrichtlijnen.”